مهندسی پزشکی یا مهندسی زیست‌پزشکی (به انگلیسی: Biomedical engineering) به دنبال ایجاد ارتباط منطقی بین علوم مهندسی و دانش پزشکی است.
تاریخچه مهندسی پزشکی
تا پیش از سده بیستم میلادی تشخیص و درمان در زمان بیماری بر پایه بررسی حالات بیمار، بررسی سندرم‌ها و عارضه‌های مربوط و ارائه مجموع‌های از روش‌های شناخته شده مبتنی بر تجویز دارو یا اعمال برخی عمل‌های جراحی صورت می‌گرفت. اما در اوایل سده بیستم و در اوج آن در دهه‌های30 و ۴۰ مفهوم تازه‌ای در پزشکی مطرح شد. بر این اساس، ساختار بدن انسان به مشابه یک نظام بسیار هماهنگ مهندسی فرض و بیماری به عنوان عامل بی‌نظمی در این ساختار مطرح شد. به این ترتیب دانشی به عنوان مهندسی پزشکی بنیان‌گذاری شد که زمینه فعالیت آن بررسی ساختار بدن انسان به صورت سامانهیک، کشف قوانین فیزیکی و معادلات ریاضی حاکم بر اجزاء سامانه، فهم اندرکنش بین آنها، مدلسازی این فرایندها و بررسی تأثیر بیماری بر روی این ساختار منظم و به تبع آن ارائه روش‌های تشخیصی و درمانی مفیدتر برای بهبود بیماری‌ها بود….
هدف مهندسی پزشکی
در مهندسی پزشکی با تلفیقی از علوم مهندسی برطرف کردن نیازهای پزشکی در زمینه ساخت و نگهداری تجهیزات و نیز ساخت ابزارهای پزشکی برای کاربردهای پیشگیری، تشخیص و درمان بیماری‌ها مد نظر است. این رشته کاربرد علوم فنی و مهندسی در یاری‌رساندن به پزشکان در تشخیص و درمان بیماری‌ها است.
وظایف مهندس پزشکی
مهندس پزشکی در گام‌های اولیه بهره‌برداری، تعمیر، پشتیبانی و نگهداری و تنظیم و استانداردسازی دستگاه‌های پزشکی را انجام می‌دهد و در مراحل بالاتر توسعه، ارتقاء و بهبود دستگاه‌های پزشکی یا حتی می‌تواند به طراحی و ساخت یک دستگاه و عضو مصنوعی اقدام کند. در این رشته به علت نوآوری گسترده‌ای که صورت می‌گیرد شاخه‌های تازه‌ای از مهندسی پزشکی سازمان می‌گیرند که شرح کوتاهی از زیرشاخه‌های این رشته ذکر شده‌است.
گرایش‌ها
مهندسی پزشکی رشته‌ای متشکل از گرایشهای گوناگون مهندسی و علوم پزشکی است. در نتیجه پیدایش گرایشهای تازه این رشته دور از انتظار نخواهد بود. هم‌اکنون در ایران در مقاطع گوناگون آموزش عالی گرایشهای زیر تدریس می‌گردند:
- مهندسی پزشکی بالینی
- بیوالکتریک
- مهندسی بیومکانیک
- بیومواد
- مهندسی بافت
- پردازش تصاویر پزشکی
- مهندسی توانبخشی
- مهندسی ورزش
- مدلسازی سامانه‌های فیزیولوژیکی
- ابزار دقیق در مهندسی پزشکی
- مهندسی فناوری تجهیزات آزمایشگاه تشخیص پزشکی
- مهندسی فناوری تجهیزات اتاق عمل
طراحی و ساخت
- طراحی و ساخت دستگاه‌های آزمایشگاهی و الکترونیکی و تجهیزات مربوط به آنها، مانند وسایل مخصوصی که با روش‌های خاص، عناصر موجود در یک نمونه (مانند نمک خون و…) را به طرز دقیقی اندازه‌گیری کند مانند اسپکتروفتومتر که با روش‌های نوینی کار می‌کنند.
- طراحی و ساخت بخش‌های مکانیکی و برقی سامانه‌های تصویرگر پزشکی، مانند سامانه‌های سونوگرافی، رادیوگرافی، سی‌تی اسکن و دیگر دستگاه‌های که تصاویر ثابت یا محرکی را از بسیاری از بخش‌های بدن به نمایش می‌گذارند.
- طراحی و ساخت سامانه‌های اندازه‌گیری پزشکی و بیمارستانی، مانند دستگاه‌های دریافت کنندة سیگنالهای مغزی (الکتروانسفالوگرام).
- طراحی و ساخت قطعات و اندام مصنوعی بدن و موادی که در طول، تشخیص، درمان بیماری‌ها به کار می‌رود.
بیوالکتریک
|
این مقاله نیازمند ویکی‌سازی است. لطفاً با توجه به راهنمای ویرایش و شیوه‌نامه، محتوای آن را بهبود بخشید. (اوت ۲۰۱۷)
|
اعم حوزه‌هایی که یک مهندس بیوالکتریک در آن فعالیت می‌کند عبارتند از:
الف – پردازش سیگنالهای حیاتی
ب – پردازش تصاویر پزشکی و سیستمهای تصویر برداری
پ – پردازش صوت و گفتار و طراحی سیستمهای گفتار درمانی جهت کمک به معلولان گفتاری
ت – مدلسازی سیستمهای بیولوژیک
ث – طراحی بخش‌های الکترونیکی و کنترل اعضاء و اندام مصنوعی و ساخت وسایل توانبخشی
ج – ثبت سیگنالهای حیاتی و طراحی سیستمهای مانیتورینگ بیمارستانی
چ – طراحی و ساخت سیستمهای درمانی و آزمایشگاهی پزشکی
زمینه‌های تحقیقاتی مهندسی بیوالکتریک
از مهم‌ترین زمینه‌هایی که یک مهندسی بیوالکتریک در مقاطع بالاتر و زمینه‌های کاری می‌تواند به تحقیق و پژوهش بپردازد می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: